به احتمال زياد شما در خوردرويي كه دنده اتوماتيك يا به اصطلاح  گيربكس اتوماتيك دارد، سوار شده ايد و مشاهده كرده ايد كه راننده خودرويي كه دنده اتوماتيك يا گيربكس اتوماتيك دارد، اقدام به تعويض دنده نميكند. زيرا در اين خودرو ها نيازي به تعويض دنده نيست و تعويض دنده به طور خودكار توسط گيربكس اتوماتيك انجام ميگيرد.

 

آيا ميدانيد گيربكس اتوماتيك چيست و چگونه به صورت خودكار عمل ميكند؟

اگر شما تا به حال پشت فرمان يك ماشين با گيربكس اتوماتيك نشسته باشيد، متوجه شده ايد كه خودروهاي داراي گيربكس اتوماتيك يك پدال كمتر دارند، پدال كلاج!

و اين تفاوت بزرگ بين خودروهاي داراي گيربكس اتوماتيك و گيربكس دستي مييباشد.

 

خودرويي كه داراي گيربكس اتوماتيك ميباشد يا به اصطلاح دنده اتوماتيك مي باشد، نيازي به تعويض دنده ندارد، كافيست شما دنده را در حالت درايو (Drive) قرار دهيد و ديگر نيازي به كلاج و تعويض دنده در حين رانندگي نيست.

 

گيربكس اتوماتيك همراه مبدل گشتاور و گيربكس دستي به همراه كلاج عينا به مانند هم اما به روش كاملا متفاوت عمل ميكنند. گيربكس اتوماتيك روش كاملا جالب دارد كه در ادامه به بررسي دقيق نحوه عملكرد گيربكس اتوماتيك خواهيم پرداخت.

 

نحوه كار گيربكس اتوماتيك

در ماشين هاي بدون گيربكس، حركت خودرو به نسبت انتقال دور وابسته ميباشد. اين نسبت انتخابي بوده و به خودرو ميتواند با حداكثر سرعت مطلوب حركت كند. به فرض مثال اگر ميخواهيد با سرعت ۶۰ كيلومتر بر ساعت حركت كنيد، بايد با انتقال دور خودرو، مانند دنده سه گيربكس هاي دستي باشد.

 

راننده خودرو در زمان رانندگي با گيربكس دستي، نمي تواند تنها از يك دنده استفاده كند، اگر هم صرفا با يك دنده رانندگي كند، شتاب مطلوب در هنگام شروع حركت نخواهد شد و در سرعت بالا اگر عقربه نشان دهنده دور موتور عدد بالا را نشان دهد، موتور صداي زوزه مانند و شديدي خواهد داشت كه در اين حالت خودرو به زودي راهي تعميرگاه خودرو خواهد شد.

 

توجه: اگر نياز به تعميرگاه گيربكس اتوماتيك در يكي از بهترين نمايندگي گيربكس اتوماتيك داريد، ميتوانيد از متخصصان آندره دهقان كمك بگيريد.

 

بنابر گفته بالا، دنده هاي گيربكس ها تاثير مستقيم در گشتاور موتور دارد و موتور خودرو حركت خود را با سرعت مناسب ادامه ميدهد.

دقيقا مثل جعبه دنده هاي دستي، وظيفه اصلي گيربكس هاي اتوماتيك اين است كه به موتور خودرو با دامنه سرعت محدود اجازه مي دهد تا سرعت خروجي با دامنه بيشتري داشته باشد.

 

اكثر گيربكس هاي اتوماتيك در دنده سوم نسبت انتقال دور ۱ به ۱ داشته كه براي داشتن اين نسبت دور خروجي ۱ به ۱ بايد دو بخش از سه بخش مجموعه دنده هاي سياره قفل باشند. ترتيب قرار گرفتن اين دنده ها ساده تر خواهد بود، ليكن دنده هاي اتوماتيك تاثير بيشتري در گشتاور موتور خودرو دارد و موتور حركت خود را با سرعت مناسب ادامه ميدهد.

 

گيربكس دستي با درگير و آزاد كردن دنده هاي مختلف به شفت خروجي نسبت انتقال دورهاي مختلفي ايجاد ميكند درحالي كه گيربكس اتوماتيك با همان مجموعه از دنده ها، همه نسبت انتقال دورهاي مختلف را ميدهد كه اين وظيفه بر عهده مجموعه دنده هاي سياره اي در گيربكس هاي اتوماتيك ميباشد و اين تفاوت اصلي بين گيربكس دستي و گيربكس اتوماتيك ميباشد.

 

وقتي گيربكس اتوماتيك را بررسي و به داخل آن نگاهي بياندازيد متوجه خواهيد شد كه مجموعه اي بزرگ از اجزاي مختلف را در محيط تقريبا كوچك قرار داده شده اند.

 

اجزاي دروني گيربكس اتوماتيك

مجموعه دنده هاي سياره اي

مجموعه اي از باندها كه وظيفه قفل كردن اجزاي مختلف مجموعه دنده ها انجام ميدهد.

سه صفحه كلاچ كه وظيفه قفل كردن قسمت هاي ديگر مجموعه دنده ها را انجام ميدهد.

يك سيستم هيدروليك كه وظيفه كنترل كلاچ ها و باندها را بر عهده دارد.

يك پمپ دنده اي بزرگ كه باعث حركت روغن در اطراف گيربكس ميباشد.

 

دنده هاي سياره اي

اما مجموعه دنده هاي سياره اي چيست؟

مجموعه دنده هاي سياره اي به نوعي قلب گيربكس هاي اتوماتيك هستند و وظيفه ايجاد همه نسبت هاي انتقال دور قابل توليد در گيربكس اتوماتيك ميباشد و اجزاي ديگر موجود در گيربكس به مجموعه دنده هاي سياره اي در انجام اين كار، كمك ميكنند.

 

در دنده يك، دنده خورشيدي كوچك توسط توربين تورك كانورتور در جهت عقربه هاي ساعت چرخانده ميشود در عين حال كلاچ يك طرفه كه فقط در جهت عقربه هاي ساعت حركت ميكند، حامل سياره اي را كه در تلاش است تا در خلاف جهت عقربه هاي ساعت بچرخد، نگه ميدارد. لازم به توضيح است كه دنده كوچك ۳۰ دندانه دارد و دنده رينگي ۷۲ دندانه دارد.

 

در دنده دو، گيربكس برخي از قسمت ها را با هم هماهنگ ميكند تا نسبت انتقال دور مورد نياز براي دنده دو فراهم شود. آن مانند دو مجموعه دنده سياره اي كار ميكند كه توسط يك حامل سياره اي مشترك به يكديگر متصل شده اند.

 

ابتدا حامل سياره اي ، دنده خورشيدي بزرگ را به عنوان دنده رينگي مورد انتخاب ميكند، بنابراين مرحله اول، با خورشيدي حامل سياره اي كه همان دنده خورشيدي كوچكتر و دنده رينگي يا دنده خورشيدي بزرگتري، همراه است.

 

در هر دور چرخش دنده خورشيدي كوچك، حامل سياره اي ۲٫۲ بار ميچرخد و در مرحله دو حامل سياره اي همانند ورودي براي مجموعه سياره اي دوم كار ميكند.

 

جهت كاهش دور دنده دوم، مرحله اول در مرحله دوم ضرب شده (۰٫۶۷ * ۲٫۲) تا به نسبت دور كاهشي ۱ به ۱٫۴۷ رسيده باشيم. احتمالا صداي اذيت كننده اي هم ايجاد كند، اما فرايند طبيعي و عادي ميباشد.

 

در دنده سه نيز بيشتر گيربكس هاي اتوماتيك، نسبت انتقال دور ۱ به ۱ را دارا ميباشند كه براي ايجاد نسبت دور خروجي ۱ به ۱ بايد دو بخش از سه بخش مجموعه دنده هاي سياره اي با درگير شدن كلاج دنده خورشيدي با توربين، قفل شوند. ترتيب قرار گرفتن دنده ها بدين شكل ساده تر خواهد بود.

 

بطور كلي نحوه كار گيربكس اتوماتيك بدين شكل خواهد بود كه سعي كرديم در اين مقاله بطور مختصر در اين مورد توضيحي ارايه دهيم.

 

اما وضعيت هاي مختلف گيربكس اتوماتيك كه استفاده ميشود، در زير آورده شده است. همانطور كه ميدانيد گيربكس اتوماتيك بر مبناي شرايط خروجي جعبه دنده و انتخاب وضعيت حركت، توسط راننده خودرو عمل ميكند.

 

حالت هاي مختلف دنده در گيربكس اتوماتيك

۱. وضعيت P يا وضعيت پارك :

در اين وضعيت اهرم پارك در داخل گيربكس درگير مي شود و هيچ دوري از شفت خروجي جعبه دنده خارج نمي شود و لذا يك حالت ترمزي مانندي براي خودرو ايجاد مي كند.

 

۲. وضعيت R:

در اين وضعيت از كار گيربكس اتوماتيك ،دور خروجي عكس شده و جعبه دنده در جهت عقب حركت خواهد كرد .

 

۳. وضعيت N يا وضعيت خلاص:

در اين وضعيت تمام قطعات گيربكس آزاد هستند و تحت هيچ نيروي ديگري قرار ندارند ليكن گيربكس در حالت كاملاً آزاد يا خلاصي كار مي كند.

 

۴. وضعيت L (دستي):

در اين وضعيت كه در گيربكس هاي مختلف مي تواند بين ۱ تا ۳ دنده تعبيه شده باشد، امكان حركت معمولي شبيه گيربكس دستي براي راننده ايجاد مي شود و عمل تعويض دنده فقط از طريق تعويض دستي توسط راننده انجام مي گيرد. اين حالت جعبه دنده معمولا در بالا رفتن از سربالايي و يا پايين آمدن از سراشيبي مورد استفاده قرار ميگيرد. دليل اينكار كم و زياد شدن اجباري دور موتور در حالت D يا اتوماتيك ميباشد كه كنترل خورو در اين حالت براي راننده سخت خواهد شد.

 

۵. وضعيت دنده S:

در بعضي از گيربكس هاي قديمي نظير هيدروماتيك (Hydromatic) و جعبه دنده هاي جديد نظير AL4 كه روي خودرو هاي پژو ۲۰۶ و پژو ۴۰۶ نصب شده است، وضعيت فوق وجود دارد. با انتخاب دنده S، سرعت خروجي گيربكس به طور لحظه اي افزايش پيدا مي كند.

 

۶. وضعيت D :

در اين وضعيت راننده مي تواند بدون استفاده از كلاچ مكانيكي، دنده را عوض كند. در اين گيربكس ها تعويض اتوماتيك دنده، وابسته به شرايط كاري گيربكس مي باشد.

 

در گيربكس هاي اتوماتيك قديم : گاورنر روي شفت خروجي گيربكس قرار مي گيرد و بنا به شرايط خروجي گيربكس عمل تعويض دنده انجام مي شود .

 

گيربكس اتوماتيك مي تواند بين يك يا چند دنده حالت اتوماتيك داشته باشند كه با انتخاب دكمه D يا قرار دادن دسته دنده در حالت D روي كنسول دنده، حالت تعويض بصورت خودكار انجام مي گيرد .

 

۷. وضعيت *:

در اين وضعيت از گيربكس اتوماتيك براي استفاده در شرايط خاص جاده هاي شني، يخي و لغزنده استفاده مي شود، و با استفاده از اين حالت مي توانيد با افزايش گشتاور خروجي ،كنترل بهتري بر روي خودرو داشته باشيم.